Op deze pagina is aanvullend materiaal te vinden bij de Inleiding van De Uitdaging van het Bestaan. In de linkerkolom van de pagina vindt u enkele verwijzingen naar relevante sites met aanvullende informatie.

Ingrediënten van het bestaan: het zelf

• De identiteit als probleem
• Identiteit en geheugen
• Identiteit en taal
• Identiteit en verhaal
• Hersenen en het zelf

Voor het vormgeven aan het eigen bestaan hebben wij een aantal ingrediënten ter beschikking. Een van die ingrediënten is het zelf. De eigen persoonlijke ervaringen en het perspectief van het ik, van waaruit deze persoonlijke ervaringen geordend worden in een biografie, vormt de voortdurend veranderende basis van waaruit het persoonlijke leven vorm gegeven wordt. In deze problematiek van het zelf zit de geschetste problematiek van de Griekse filosofie opgesloten. Voortdurend veranderend is het zelf een en dezelfde. Dat deze ervaring, steeds dezelfde te zijn, die door iedereen gedeeld wordt, rationeel moeilijk te funderen is illustreert het probleem van de continuïteit van het cogito bij Descartes. Hoewel er op ieder moment sprake is van een bewustzijn (het cogito), kan er niet logisch afgeleid worden dat het bewustzijn op het ene moment hetzelfde is als het bewustzijn op het volgende moment. Er is geen logische noodzakelijkheid tussen de opvolgende momenten. Dit leidt er bij de Empiristen toe te zeggen dat de identiteit van het bewustzijn een ervaringsgegeven is, punt Hoewel er geen logische noodzakelijkheid is, kan er toch een poging ondernomen worden om rekenschap af te leggen van de ervaring dezelfde te zijn door de tijd heen. Het geheugen speelt daarbij een belangrijke rol. Het geheugen verbindt verleden en toekomst in het nu. Het structuralisme heeft gewezen op de rol van de taal: de identiteit van het zelf ontleent zijn vaste grond aan de positie die het individu inneemt in het knooppunt van betrekkingen, die op dezelfde manier geanalyseerd kunnen worden als de structuren binnen de taal. Binnen de taal ontleent het taalteken zijn betekenis aan de relatieve posities ten opzichte van andere taaltekens. (De Saussure). Evenzo ontleent het individu zijn betekenis aan de relatieve positie ten opzichte van andere individuen in het geheel van sociale relaties. Lacan verbreedt dit door te laten zien dat het individu gevormd wordt door het verhaal dat het individu over zichzelf vertelt en dat over hem verteld wordt. Het belang van Lacan is te laten zien waarop de psychoanalyse kan aangrijpen in de psychotherapie: het eigen verhaal. Ondertussen is het menselijk lichaam de drager van al deze dingen en ligt het zoeken naar een verbinding tussen het psychische en het stoffelijke voor de hand. Veel pogingen zijn ondernomen om het psychische te herleiden tot processen in de hersenen die de plaats bij uitstek lijken om het psychische te lokaliseren. Met Wittgenstein kunnen we aantonen dat dit alleen maar neerkomt op het verleggen van het probleem. Moesten we eerst verklaren bijvoorbeeld waardoor dwanggedachten veroorzaakt worden, wannneer we dwangedachten vertalen naar fysische processen, blijft de vraag hetzelfde: hoe kunnen ze verklaard worden. Computers zullen daarom nooit betere mensen zijn en ze zullen dat pas kunnen zijn wanneer we deze processen begrijpen, of ze nu fysisch of psychisch zijn. Maar als we deze processen begrijpen dan hebben we geen computer meer nodig om betere mensen te zijn, dan kunnen we jet ook zelf.

Psyche

Een electronisch tijdschrift met artikelen over het bewustzijnsonderzoek.

Stephen Jay Gould was an American paleontologist who was born in 1941. He revised Darwin's theory of evolution, introducing his own concept of punctuated equilibrium. This states that evolution is not a gradual process but, rather, has static periods followed by brief bursts of change. Gould was a professor at Harvard University until he died May 20, 2002. He also wrote many books which bring the concepts of biology and evolution to the general public.
Lees meer »

Three Parts of the Soul - Sometimes Plato's division of the psyche into its three main elements can be easily misunderstood...
Lees meer »

Heraclitus was the most important philosopher between Pythagoras and Parmenides...
auteur: Christopher D. Green, Department of Psychology, York University
Lees meer »

Ferdinand de Saussure
Structuralists are interested in the interrelationship between UNITS, also called "surface phenomena," and RULES, which are the ways that units can be put together. An example is Tinkertoys. The "units" in a tinkertoy set are all the parts in the box: the various colored rods of different lengths, the various kinds of connectors and wheels and attachments; the "rules" of tinkertoy construction is that rods go into holes. That's the structure of tinkertoys: everything you can make out of tinkertoys, whatever that may be, is made by using the units according to the rules...Lees meer »

Daniel C. Dennett
Center for Cognitive Studies
University Professor
Austin B. Fletcher Professor of Philosophy
Tufts University

Bibliography and more information