Op deze pagina is aanvullend materiaal te vinden bij de Inleiding van De Uitdaging van het Bestaan. In de linkerkolom van de pagina vindt u enkele verwijzingen naar relevante sites met aanvullende informatie.

Begin en Einde

• geboorte als onbekend begin (het begin van het leven kennen we alleen uit overlevering)
• de dood als niet gekend einde (“De dood is geen ervaring van het leven”, Wittgenstein)
• de rol van de eindigheid van het leven

Vanuit het verleden heeft men een merkwaardig uitzicht. De geschiedenis van het individu is vanuit het individu zelf gezien zijn of haar biografie. Deze geschiedenis betreft dus ook een verhaal over standen van zaken die in het verleden hebben plaatsgevonden. Het geheugen speelt hierbij een belangrijke rol. Aangezien het geheugen aan standen van zaken in het verleden pas begint vanaf een bepaalde leeftijd, kent het begin van de biografie geen scherpe grens. Zo valt het niet samen met de geboorte, of zo men wil met de conceptie. Dus het begin van de biografie valt niet samen met het begin van het fysieke bestaan, althans vanuit het individu gezien. Ouders, familie, de buurt en dergelijke hebben wel herinnering aan het individu en kunnen de biografie aanvullen met elementen die niet uit het eigen geheugen stammen. Evenzo is het eind niet gekend en heeft een even 'open' karakter als het begin. 'De dood behoort niet tot het leven', zegt Wittgenstein en de Tractatus Logico Philosophicus. (Want de dood is geen ervaring in dit leven). De dood ligt altijd in de toekomst en er kunnen dan ook geen elementen uit het geheugen of uit getuigenissen van anderen aan de persoonlijke biografie toegevoegd worden die de dood betreffen. De dood kan dan ook niet als gebeurtenis in de toekomst geënsceneerd worden. We kunnen niet zoals bij Feyenoord die volgende week de Champions League finale speelt, een gebeurtenis die we mee kunnen beleven, zeggen: 'Volgende week zullen we mijn dood vieren'. Over de dood als einde van het leven kan ook geen herinnering zijn. Over de dood kan dan ook alleen in termen van een toekomstige stand van zaken gesproken worden, waaraan we zelf niet kunnen deelnemen. De onzekerheid die het gevolg is van de wetenschap dat er toestand in zal treden in de wereld waarbij wijzelf niet meer aanwezig zijn, vervult menigeen met angst. De pogingen om deze angst te vermeiden zijn dan ook legio. Het intreden van de dood, als onafwendbaar moment, dat het leven beëindigt, werpt zijn schaduw vooruit. Wie in het licht van het gezegde in hoofdstuk 1, dat in de kosmos alles is vastgelegd, probeert iets te weten te komen van dat moment waarop het leven eindigt, zal in de gebeurtenissen tekens herkennen en de betekenis ervan proberen te achterhalen en kijken of deze tekens op dat moment betrekking hebben. Waarzeggers, paragnosten, Tarotlezers enzovoort, bewegen zich op dat terrein. Wie met bijvoorbeeld Sartre, in de geest van zijn Existentialisme zegt dat het leven een geworpenheid is in dit leven, met andere woorden, zonder herleidbare oorzaak, die zal moeten erkennen dat het einde even willekeurig is als het begin. In het werk van Samuell Beckett lijkt de wereld als in het Existentialisme verklaard een verbeelding te krijgen. Personages weten niet waar ze vandaan komen en waar ze heen gaan. Ze kennen hun historie maar ook niet meer dan dat. Hun leven lijkt geen verbinding te hebben met enig ander leven, behalve het toevallig samenvallen van die levens in de tijd.

Filosofie van de dood

ARS MORIENDI - Verkenningen rond de kunst van het sterven

Tussen Kist en Kitsch - 'De ontkenning van de dood wordt vergemakkelijkt door de vooruitgang in de medische wetenschap, met de illusie van een lichaam dat volledig beheersbaar is. Gezondheid wordt bijna een nieuwe religie, in ieder geval een hoogste goed waarop individuele en maatschappelijke activiteiten dienen te worden gericht, en zo goed als synoniem met geluk...'

De omgang met zieken en stervenden - 'De omgang met het levenseinde is een van de moeilijke kwesties waarvoor het hedendaagse leven mensen individueel en collectief stelt...'

'As in death, too, the world does not change, but ceases'
Tractatus Logico-Philosophicus - Lees meer »

'How the world is, is completely indifferent for what is higher. God does not reveal himself in the world.' Tractatus Logico-Philosophicus - Lees meer »

Tractatus Logico-Philosophicus Introduction by Bertrand Russell - Lees meer »